De actuele ontwikkelingen, dus ook de huidige antropocene ontwikkelingen, tonen zich zoals een ijsberg zich toont: voor 10% zichtbaar, voor 90% ‘onzichtbaar’. Die ‘onzichtbaarheid’, die onderstromen, kunnen we benoemen als de temporele bepalende wetmatigheden voor evolutionaire ontwikkelingen.

Hoewel er ook onverwachte spontaniteit optreed, is de evolutie, die creatief is op basis van het gaande, gebonden aan bepalende wetmatigheden. Actuele schepping, het zich actueel realiserende vanuit het ‘rijk der mogelijkheden’, moet zijn actualisatie-activiteit doen met het reeds gerealiseerde. En wat zich zo actueel realiseert bepaalt mede de toekomstige range van mogelijkheden, en daarmee de range van toekomstige actualisatie.

Daarom is het zich nu realiserende op het gebied van klima-eco-verandering ook zo verontrustend en onheilspellend. Zeg maar ‘gerust’ onheilvoorspellend. Onheil is altijd ook een kwestie van subjectivistisch perspectief, maar als het subject zelf existentieel op het spel staat, dan kan ie zich daar niet objectivistisch boven plaatsen. Hij kan het onheil dan ook niet statistisch in kansberekeningen benaderen. Hij kan er veel en hij kan er dus veel niet over zeggen. Hij kan een hardnekkige trend zien (en die zien we toch allemaal wel?) en daar voorlopige en betrekkelijke conclusies uit trekken.

De helikopterblik richting mogelijke toekomst is subjectief-betrekkelijk-gerelativeerd. Toch moeten we wel trachten met een helikopterblik over onze holocene perspectieven heen te kijken. De holocene garanties zijn immers nu snel en drastisch aan het vervallen.