In samenhang met onze materiële verkwistende geschiedenis (die ons in planetaire overshoot heeft gebracht) hebben onze denkbeelden, paradigma’s, mens- en wereldbeelden zich historisch ontwikkeld. Dooyeweerd noemt dit grondmotieven.

Dezen zijn de laatste paar duizend jaar ontstaan vanuit Grieks-Christelijke beïnvloeding en ze zijn bepalend, ook voor hoe we met het milieu (denken te mogen) omgaan.

Het Natuur-Genade grondmotief vormde en bepaalde diepgaand de Thomistische theologie van de Rooms-Katholieke Kerk. Atheïsten en Humanisten sluiten zich aan bij de Natuurpool en religieuze mensen bij de Genadepool. Omdat het een antithetisch dualisme is, kan geen van beide kanten vrede sluiten met de ander terwijl ze het grondmotief veronderstellen.

Dit opende de weg naar het humanistische idee, onder het Natuur-Vrijheid grondmotief dat erop volgde, dat de mensheid met de Natuur kon doen wat ze wilde. Vandaag de dag heeft dit geleid tot de vernietiging van de planeet .

De Europese Verlichting voerde deze vlucht uit religie verder door, toen werd ontdekt hoe goede kwaliteitskennis (of wat daarop leek) uit de rede kon komen zonder openbaring. Het idee van evolutie van soorten maakte het niet langer nodig om de hand van God te zien in de diversiteit van de natuur. Atheïsme begon respectabel te worden, het geloof in geen-God, en zijn verwant, Humanisme, het geloof in de suprematie van de mensheid. Hoewel deze ontwikkelingen gezien kunnen worden als onder invloed van het Natuur-Vrijheid grondmotief, was wat hen diep van binnen motiveerde antipathie jegens religie, die werd gevoed door het Natuur-Genade grondmotief.

Deze ontwikkeling roept de vraag op: die grondmotieven zijn niet uit de lucht komen vallen. Ze hebben kunnen ontstaan in een al langer gaande Holocene geschiedenis van meer dan 10.000 jaren.

Wanneer bepaalde historisch gegroeide grondmotieven inderdaad tot vernietiging hebben geleid, hoe moeten we ons er dan toe verhouden wat betreft hun Betekenis? Waren deze grondmotieven dan altijd al (per definitie) negatief, omdat ze, zoals nu blijkt, richting onheil gingen? Of hebben ze (in eerste instantie) juist tot heil, want ontwikkeling en vooruitgang kunnen leiden? Als dat laatste zo gezien kan worden, dan drukt ons dat met de neus op ambivalentie, onze menselijke ambivalentie. Heil resulteerde in onheil. Hadden we dit kunnen voorzien? Dit lijkt me een niet moeilijk te beantwoorden vraag die echter wel degelijk zeer ernstig de oplossingen bemoeilijkt. Met (het historisch gegroeide idee van) vooruitgang nu in een tegengestelde richting?