de status van het verleden

De status van het verleden bij de procesfilosoof Whitehead (1861 - 1947) kan zinvol toegepast worden op Antropocene ontwikkelingen.

Proces is de basis van alles. Alles gebeurt in een keten van gebeurtenissen. Niets komt plotseling uit de lucht vallen. De oerknal is slechts het begin van ons elektromagnetische kosmische tijdperk, niet het begin van het universum. We moeten veronderstellen dat er een voorafgaand tijdperk was dat ons kosmische tijdperk genereerde en een volgend tijdperk waarin het onze zal overgaan. Dit overmachtige gegeven op grote BigHistory-tijdschalen van miljarden jaren geldt voor alle tijdschalen, dus ook voor de overgankelijkheid van Holoceen naar Antropoceen.

Het is noodzakelijk dat het verleden vergaat om nieuwigheid te laten plaatsvinden in een creatief universum. Proces, zegt Whitehead, brengt verlies met zich mee. “Het huidige feit heeft het verleden feit niet in enige volledige onmiddellijkheid bij zich” ( PR , 340).

 Maar vergaan betekent tegelijk ontstaan. De basale principes van Temporaliteit en Wording betekenen niet enkel vergankelijkheid maar Overgankelijkheid, waarbij het verleden mede bepalend is voor de toekomstige ontwikkelingen in een verhouding van determinisme en vrijheid.

We zitten nu in de Overgankelijkheid van een sub-tijdperk binnen ons kosmisch tijdperk van het huidige heelal. Met zijn huidige natuurwetmatigheden, waar de individuen, de soorten, de organismen onderhevig aan zijn. Het Holoceen was een redelijk gunstig tijdperk voor de mensensoort en de bijbehorende cultuur-ontwikkelingen die deel uitmaken van natuurlijke ontwikkelingen. En de culturele ontwikkelingen hebben nu eenmaal feitelijk tot een toename van energiegebruik geleid, waar we niet zomaar meer vanaf kunnen gezien de medebepalende status van het verleden voor gaande en toekomstige ontwikkelingen. Dit laatste dringt zich meer en meer aan ons op, ondanks alle pleidooien, oproepen, manifesten en protesten om te stoppen met het uitstoten van broeikasgassen.