Welkom bij Antropoceen - reflecties

We zitten sinds een aantal decennia in een toestand van ecologische overshoot op planetaire schaal en wat we aan het doen zijn is die toestand steeds verder verslechteren in plaats van verbeteren. Dat kan op den duur niet goed gaan. Onze ecologische voetafdruk is te groot, het ecologisch tekort neemt verder toe en het ecologisch kapitaal, dat wat het aardsysteem ons kan bieden aan heilzame levensondersteuning, neemt af. We vernietigen ons biofysische spaargeld op onze ecologische bankrekening waardoor de reserve op de planetaire balans nog verder in de min komt te staan. Een bedrijf gaat op die manier gewoon een keer failliet. Het kan dan ophouden te bestaan of een doorstart maken. De aarde zal zonder meer een doorstart maken, nadat vele soorten waaronder de mens zijn gedecimeerd.

Wat ecologisch en sociaal noodzakelijk is om overshoot te verminderen is politiek niet haalbaar, en het politiek haalbare is ecologisch en sociaal ineffectief. We bevinden ons in een terminale toestand. We bevinden ons in het Fuiktijdperk.

De huidige staat van de wereld, die duidelijk een onhoudbare staat is, is volkomen natuurlijk vanwege onze biologie en vanwege de manier waarop we onze moderne samenleving hebben ontwikkeld. De huidige ecologische planetaire overshoot is een onvermijdelijk biosociaal fenomeen met een lange voorgeschiedenis. Het principe van overshoot valt onder de evolutionaire wetmatigheden en wij zijn een natuurlijk product daarvan. Evolutionaire wetmatigheden zijn gebaseerd op wat zich succesvol ontwikkelt, totdat er grenzen zijn bereikt en er negatieve feedback moet optreden. De grenzen zijn bereikt en worden in toenemende mate overschreden door teveel mensen die teveel consumeren en vervuilen.

We zijn sinds kort een geheel nieuwe era in de turbulente geschiedenis van het leven op aarde ingegaan. Het kardinale omslagpunt hierbij is planetaire ecologische overshoot met helaas een hardnekkige richting. We zitten midden in een door de mens veroorzaakte massa-extinctie: het uitsterven gaat tienduizend keer sneller dan onder normale omstandigheden. Hier zal techno-optimisme geen zoden aan de dijk zetten, integendeel: we versterken de verstoringen. Andere oplossingen zijn praktisch gezien echter ook niet in zicht. Wat en waar is nog ons handelingsperspectief?

In het huidige stadium betreden we nog grotendeels terra incognita. Dit heeft betrekking op zowel de natuursferen als ook op de cultuursferen, waarvan onze denkbeelden een aspect vormen.

Het Antropoceenidee gaat om een nieuw realisme van een nooit weggeweest principe: een besef dat er complexiteit is die de mens te boven gaat, en dat ten diepste erkent.

Het grote voordeel van de term Antropoceen is dat hij de cascade van catastrofes waarmee we vandaag en in de nabije toekomst te maken krijgen onder één noemer brengt. Het biedt een kapstok voor een paradigma van de drastisch veranderde realiteit. Deze veranderde realiteit, en dus dit paradigma, vormt een breuk met het Holocene referentiekader wat we gewend waren.

Alles wat momenteel actueel gebeurt, speelt zich af tegen de achtergrond van structurele planetaire overshoot. De richting van deze overshoot is ondanks de energietransitie hardnekkig toenemend en dat betekent een toenemende spanningsopbouw. Deze opbouw wordt nu versnelt door het geopolitieke en geo-economische beleid van de regering Trump.

Het mensdier maakt volop deel uit van de natuur, cultuur is daarbij een specifieke vorm van natuur. Zo zijn wij voor 100% onderhevig aan natuurwetmatigheden, waaronder evolutionaire succes- en overshootprincipes en het principe van planetaire ecologische draagkracht.

Theoretisch zijn we in staat om het principe van grote veranderingen tijdens en na massa-uitstervingen te bestuderen.

We bevinden ons op dit moment in de beginfase van één van de grootste massa-extincties op aarde. Er zullen vele soorten uitsterven, maar er zullen ook survivors zijn, die vervolgens de wereld gaan koloniseren. Want na deze grote antropogene uitstervingsgolf gedurende het Antropoceen zal een mysterieuze periode volgen van mogelijk enkele miljoenen jaren waarin organismen overal op aarde, en dan met name de dieren – van de evenaar tot de polen – er vrijwel hetzelfde uitzien. Er zal een taxonomische homogenisering plaatsvinden, een verschijnsel dat optreedt na iedere massa-extinctie.

De geschiedenis van de toekomst wordt nu geschreven en het zal een bijzondere geschiedenis zijn. Dat die geschiedenis nu op dit moment wordt geschreven, betekent dat zij deels al bekend is. De toekomst wordt immers door de huidige reële ontwikkelingen vastgelegd en die realiteit is dat we onvoldoende doen tegen de doorgaande en zich versterkende natuurlijke planetaire overshootwetmatigheden. Dat het de mens is als veroorzaker maakt die wetmatigheden niet minder natuurlijk.