In het huidige stadium betreden we nog grotendeels terra incognita - onbekend gebied. Dit heeft betrekking op zowel de natuursferen als ook op de cultuursferen, waarvan onze denkbeelden een aspect vormen.

Het kernbegrip dat de term Antropoceen probeert te vatten is dat de menselijke activiteit een dominante aanwezigheid kent in veel aspecten van de natuurlijke wereld en van het functioneren van het aardsysteem, en dat dit gevolgen heeft voor hoe we de natuurlijke wereld zien, ermee interageren – en er onze plaats in opvatten.

We hebben te maken met een overweldigende verandering op planetaire schaal. Deze verandering is veelzijdige van aard voorbij enkel klimaatverandering, met inbegrip van biodiversiteitsafname, de verandering van biogeochemische kringlopen, grootschalige grondstoffenextractie en afvalproductie. De wederkerige interacties tussen de mensen en de overige natuur heeft zijn weerslag op de cultuuraspecten zoals politiek en economie. De spanningen nemen toe. We hebben een ‘weetgevoel’ van een aan de gang zijnde en bedreigende fundamentele verschuiving in het functioneren van onze planeet als een geheel.

het Antropoceen impliceert dat menselijke sociale, economische en politieke beslissingen verwikkeld raken in een web van planetaire terugkoppelingen, wat nieuw is in de menselijke geschiedenis. De term duidt de radicaliteit van deze nieuwheid wanneer zij wordt afgezet tegen de betrekkelijk gunstige Holocene omstandigheden. De radicaliteit ligt ‘m in het gegeven van de structureel hardnekkige overshoot van meerdere planetaire grenzen.

Wat betreft onze denkbeelden is om te beginnen de groeiende erkenning van die planetaire grenzen een belangrijk gegeven. Verder staan er traditionele onderscheidingen op het spel, zoals tussen natuurlijke en menselijke geschiedenis, of tussen leven en niet-leven. Bij dat laatste kan worden gewezen op de minerale, moleculaire kringlopen en chemische verandering van de oceanen (verzuring). Denkbeelden staan op het spel omtrent de macht en onmacht van de mens door het besef van onze materiële inbedding in ecologische en geologische webrelaties. Dit gaat om het idee van de menselijke uitzonderingspositie, waar allerlei vragen bij kunnen worden gesteld. De kwetsbaarheid van de mens tegenover zogenaamde maakbaarheid en vooruitgang dringt zich op.

De geschiedenis van het Antropoceen verschijnt daarbij niet meer als die van een succesvolle domesticatie van de planeet of van een verzoening van de verwikkelingen van mens en omgeving.

We zien in dit mistige terra incognita-gebied een verscheidenheid aan tegenstrijdige en ambivalente reacties.