Tijd is geen op zichzelf staande entiteit, maar slechts een kenmerk van het wordingsproces van de natuur. Dit proces kan ook 'de doorgang van de natuur' worden genoemd of overgankelijkheid, met de kenmerken van verandering. Verandering impliceert een zelftransformatie van de natuur in al zijn aspecten.

De ‘voortgang of 'passage van de natuur' drukt zichzelf uit door de organisatie van temporele ervaringswerkelijkheid. Het moet ervaren worden om tot uitdrukking te kunnen komen. M.a.w. er is sprake van subject-objectrelatie.

Antropocene verandering is namelijk totaal niet interessant als het niet ervaren wordt. Die ervaring draait om betekenis. Dit is de reden dat Antropocene verandering op ons drukt: het betekent nogal wat voor het heil dan wel onheil van de subjecten, want we zijn onder-hevig aan een hardnekkige structurele onheil(voor)spellende richting, en wel op planetaire schaal.

Zoals gezegd, tijd is geen op zichzelf staande entiteit dus een tijdperk is dat ook niet. De wording van een nieuw tijdperk is een grootschalig, langdurig en ongekend structuurkenmerk van verandering met zeer grote gevolgen voor de organismen. Ons totale perspectief verandert en het blijkt dat in dit opzicht de menselijke reacties enorm divers en ambivalent zijn. Door sommigen wordt het ingezien, door anderen niet. De neiging van velen is om de schuldvraag te leggen bij bepaalde menselijke actoren. Zo wordt vaak met de vinger gewezen naar bijvoorbeeld de fossiele bedrijven, of bepaalde regeringen.

De Antropocene ontwikkelingen zouden echter weleens het gevolg kunnen zijn van ‘iets’ wat die ‘bepaalde menselijke actoren’ overstijgt. Als het Antropocene wordingsproces het gevolg is van planetaire overshoot, dan zou oorzakelijkheid beter in de natuurlijke wetmatigheden van overshootprincipes kunnen worden gezocht. Deze overshootprincipes hebben nu immers betrekking op de uit de hand gelopen diersoort mens (en toevallig niet op de konijnen). Deze diersoort werd succesvol want het heeft grootschalige afdoende negatieve feedback weten op te schorten, waardoor (exponentiële) groei kon doorgaan. Negatieve feedback kan natuurlijk niet eeuwigdurend uitblijven, vooral niet als de grenzen structureel op planetair niveau zijn overschreden.

Ja, de mens is de oorzaak. Maar suggereert dat dan tegelijk dat de oorzaak niet natuurlijk is? Dat valt natuurlijk te heroverwegen.