Tijdschalen

De mensheid heeft in elk stadium van haar ontwikkeling de natuur en dus ook haar eigen evolutie gewijzigd en de lijnen uitgezet voor biologische en sociale veranderingen. Van eenvoudige landbouw over de ontginning en verbranding van fossiele brandstoffen: onze interactie met de natuur is van lokaal naar mondiaal gegaan.

We kunnen een deel van die ontwikkeling overzien. Ons referentiekader, ons perspectief op grote veranderingen, wordt naast onze levensduur waarin we een stukje geschiedenis daadwerkelijk meemaken, ook bepaald door onze schriftelijke nalatenschap, door wat de wetenschap aan historische ontwikkeling heeft weten te achterhalen, en door onze cultureel bepaalde denkbeelden.

Nu zitten we midden in een grote tijdperkverandering die we moeten zien te duiden. De geologen zijn hierover binnen hun vakgebied aan het discussiëren, maar het is veel breder dan dat. Een nieuw tijdperk voorstellen is meer dan alleen het toevoegen van een datum en naam aan de geologische tijdschaal die 4,5 miljard jaar beslaat vanaf de vorming van het zonnestelsel tot nu. Het is daarnaast ook een instrument – een veelgebruikte meetmethode – dat wetenschappers gebruiken om te begrijpen hoe veranderingen op onze planeet, vanaf haar ontstaan tot nu, hebben plaatsgevonden.

De eonen, era’s en tijdvakken die er deel van uitmaken worden gekenmerkt door snelle verschuivingen op de hele planeet. Acceptatie van het Antropoceen als nieuw tijdperk heeft betrekking op de vraag of de impact die de mensheid heeft gemaakt abrupt is, wereldwijd waarneembaar en ontegenzeggelijk verschilt van het vorige tijdperk, het Holoceen (en daarvoor het Pleistoceen). Maar zelfs dan hebben we de impact nog niet geheel te pakken. Want het belangrijkste zou weleens kunnen zijn hoe de impact van de mens op deze verandering vervolgens op de mensheid terugslaat.

In tegenstelling tot eerdere veranderingen in de geologische tijdschaal gaat het nu om de materiële en de immateriële, culturele, psychologische, sociale, politieke, economische, juridische, ethische en sociale implicaties. Het gaat om heil dan wel onheil, om existentiële betekenis in de diepste en breedste zin.