Wording

Werking, Wording, ofwel zelfgenererende Zelforganisatie van de werkelijkheid is een temporele kwestie van verleden, heden, toekomst. Alles gebeurt alleen maar in het heden, maar wat er in het heden gebeurt vervalt tot het verleden en het verleden bepaalt de mogelijkheden en begrenzingen voor het heden. Het ‘volgende heden’ moet zijn creatieve werking doen met wat het ‘voorbije heden’ reeds tot stand heeft gebracht.

Maar wat bepaalt nu de richting van dat ‘het doen’, ofwel van de creatieve werking van het heden? Waarom zit daar systeem in in plaats van willekeur?

De metafysische procesfilosofie van Whitehead vertoont opvallende overeenkomsten met het oorspronkelijk Taoïsme. In tegenstelling tot het verleden, dat causaal wordt ervaren, wordt de causale toekomst teleologisch ervaren door de actuele gebeurens. Er is sprake van energetisch streven (bij Schopenhauer: Wil), zoals er streven is (wind, Ruach, Adem, energie) tussen hoge- en lagedrukgebieden. Die gebieden hebben weet van elkaar, er is sprake van reactieve trekkracht, verlokking, verleiding. Er is sprake van anticipatie om onevenwichtigheid op te willen heffen. Whitehead noemt dit het subjectieve streven naar relevante toekomst.

Uiteraard kan ook de Antropocene ontwikkeling hier niet aan ontkomen. Wat we nu zien op bijvoorbeeld het gebied van uitstoot van broeikasgassen brengt het systeem uit evenwicht, de eerdere emissies worden actueel tot uitdrukking gebracht in x-hoeveelheid atmosferisch CO2 ppm, de toename veroorzaakt een uit-evenwicht-situatie, de uit-evenwicht-situatie is onderhevig aan het teleologische streven naar hernieuwd evenwicht.

Dit voorbeeld is enkel betrokken op emissies, terwijl we eigenlijk de totale ecologische veranderingen in ogenschouw moeten nemen. In de natuursferen, plus daarbij hun schadelijke werking op de in toenemende mate ermee verstrengeld rakende cultuursferen. De mens is er onderhevig aan.

Deze anticiperende Werking, Wording, Zelforganisatie betekent toenemend onheil voor de meeste huidige organismen. Inmiddels al in zodanige mate dat we kunnen spreken van een massa-extinctie.