Nu de mens in staat blijkt om geologische, bio-, atmo-, hydro-, en cryosferische processen drastisch te beïnvloeden op planetair niveau, noodzaakt dit historici, antropologen, filosofen, ethici, enzovoorts om hun beeld van de mens te herdenken. De eeuwenoude humanistische opdeling tussen natuurlijke geschiedenis en menselijke geschiedenis valt uiteen.

De weliswaar in abstracto te onderscheiden maar in concreto niet te scheiden samenhang van antropogene expansie, verkwisting en vervuiling op industriële schaal, klimaatverandering, verstedelijking, bodemerosie, het uitsterven van soorten, en ons psycho-sociaal (zelf)beeld als individu en als soort tonen meer en meer aan dat een nieuwe benadering van mens en wereld vereist is. Een benadering die wordt geleid door het besef van materiële onderlinge verbanden, processen en afhankelijkheden. Welke rol kunnen de politiek en de rede nog spelen? Op z’n minst kunnen we constateren dat die rol verandert.

Het besef dat de mens in het Antropoceen een natuurkracht is geworden, de overheersende kracht zelfs, betekent het einde van de opvatting van natuur als niets meer dan het stille toneel waarop het drama van menselijke zaken zich afspeelt. Dit dualisme tussen natuur en cultuur staat vooraan in de rij om bevraagd te worden, maar is deel van een hele reeks te bevragen denkbeelden over autonomie, vrijheid, reflexiviteit, geschiedenis, maatschappij, politiek, et cetera.

Wanneer filosofen spraken over vrijheid, hielden ze zich meestal bezig met de vraag hoe mensen konden ontsnappen aan onrechtvaardigheid, onderdrukking, ongelijkheid of zelfs uniformiteit opgelegd door andere mensen of menselijke systemen. Vrijheid, onafhankelijkheid, autonomie, emancipatie werd op die manier gezien binnen de cultuuraspecten. Nu staat die vrijheid fundamenteel mate onder druk van de overweldigende op de voorgrond getreden natuuraspecten.

We ontkomen er niet aan om te moeten kijken naar een ‘Deep History’ van de mens, ingebed in de ‘Big History’ van de evolutie. Dat vereist een historisch zelfbegrip als soort. Maar is dat wel mogelijk? Wij ervaren onszelf en de wereld, maar kunnen we onszelf wel ervaren als soort?